jueves, 7 de abril de 2011

Rosalía de Castro, “Adiós ríos; adiós, fontes”, de Cantares gallegos (1863)

Este poema es una traducción de uno de los Cantares galegos. La primera estrofa es un canto popular que se amplifica en el resto del poema. El personaje que habla es un emigrante que está a punto de embarcar hacia América y que se despide con tristeza de si tierra natal, situación que tuvieron que afrontar muchos gallegos en la segunda mitad del siglo XIX.

Adiós ríos, adiós fuentes
adiós regatos pequeños
adiós vista de mis ojos
no sé cuando nos veremos.
Mi tierra mía, mi tierra,
tierra donde me críe
huerto que yo labraba,
higueras que yo planté.
Prados, ríos, arboledas,
pinares que mueve el viento,
pajarillos piadores,
la casa de mi contento.
Molino del castañar,
noches de luna clara,
campanitas timbradoras
de la iglesia del lugar.
Zarzamoras de las zarzas
que yo le daba a mi amor,
caminos entre el maíz,
¡adiós para siempre adiós!
¡Adiós gloria!, ¡adiós contento!
¡Dejo la casa en que nací
y la aldea que conozco
por un mundo que no vi!
Dejo amigos por extraños
y la vega por el mar
dejo, en fin, lo que más quiero…
¡quien pudiera no dejar!
Adiós adiós que me voy
hierbas del camposanto
donde se enterró a mi padre
hierbas que besé tanto
tierra que nos crió.
Ya se oyen lejos muy lejos
las campanas del Pomal
para mi, ¡ay!, desdichado
nunca más han de tocar.
Ya se oyen lejos muy lejos…
cada son es un dolor;
me voy solo sin amparo…
tierra mía, ¡adiós!, ¡adiós!
¡Adiós tanbién, mi querida…
Adiós quizá para siempre!...
Te digo este adiós llorando
desde la orilla del mar.
No me olvides tu mi amor
si muero de soledad…
tantas leguas mar adentro…
¡Mi casa ! ¡Mi hogar!

VERSIÓN ORIGINAL (EN GALLEGO)
Adiós, ríos; adiós, fontes;
adiós, regatos pequeños;
adiós, vista d'os meus ollos,
non sei cándo nos veremos.
Miña terra, miña terra,
terra donde m'eu criei,
hortiña que quero tanto,
figueiriñas que prantei.
Prados, ríos, arboredas,
pinares que move o vento,
paxariños piadores,
casiñas d'o meu contento.
Muiño d'os castañares,
noites craras d'o luar,
campaniñas timbradoiras
d'a igrexiña d'o lugar.
Amoriñas d'as silveiras
que eu lle daba ô meu amor,
camiñiños antr'o millo,
¡adiós para sempr'adiós!
¡Adiós, gloria! ¡Adiós, contento!
¡Deixo a casa onde nascín,
deixo a aldea que conoço,
por un mundo que non vin!
Deixo amigos por extraños,
deixo a veiga pol-o mar;
deixo, en fin, canto ben quero...
¡quén puidera non deixar!
Adiós, adiós, que me vou,
herbiñas d'o camposanto,
donde meu pai se enterrou,
herbiñas que biquei tanto,
terriña que nos criou.
Xa s'oyen lonxe, moi lonxe,
as campanas d'o pomar;
para min, ¡ai!, coitadiño,
nunca máis han de tocar.
Xa s'oyen lonxe, máis lonxe...
Cada balad'é un delor;
voume soyo, sin arrimo...
miña terra, ¡adiós!, ¡adiós!
¡Adiós tamén, queridiña...
Adiós por sempre quizáis!...
Dígoche este adiós chorando
desd'a veiriña d'o mar.
Non m'olvides, queridiña,
si morro de soidás...
tantas légoas mar adentro...
¡Miña casiña!, ¡meu lar!

13 comentarios:

  1. Preciosa idea. Sólo una casita: regatos serían riachuelos

    ResponderEliminar
  2. Hola, pues, a mi me ha gustado la traducción porque, a diferencia de otras, ponía "regatos"... La palabra "regato" existe en castellano y quiere decir "arroyuelo". En fin, el castellano no se habla igual en los distintos lugares de España, y menos de Iberoamérica. Yo soy de Asturias y allí también se dice "regatos" pero hace muchos años que vivo en Barcelona, y aquí dirían "riachuelos". Los términos de cualquier lengua resuenan a cada uno de manera distinta según como los ha aprendido y usado, es decir, según su historia; esa es una de las dificultades y de las riquezas de la traducción. Coincido en lo de que es una preciosa idea, gracias.

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Creo que en Barcelona dirian "rierols", que es la palabra catalana para riachuelos. Es sólo por ser preciso

      Eliminar
  3. En Navarra, los regatos se llaman regachos.

    ResponderEliminar
  4. En Navarra, los regatos se llaman regachos.

    ResponderEliminar
  5. Son invalorables los versos de Rosalía, pensando en el momento que fueron escritos.Cuando el idioma gallego,no tenía normativa y a la vez venía de ser "unha fala" prohibida.
    La valentía de los escritores de aquella época se resumen en dos palabras:Amor a Galicia
    MARTA lópez

    ResponderEliminar
  6. Muy acertado comentario, Marta López.

    La traducción es aceptable, realmente. Con algún pequeño error achacable a los no nativos que no es grave aunque sí significativo:
    El primero "Mi tierra mía, mi tierra", que supongo que ha sido algún error de transcripción o un intento de conservar la métrica que no tiene mucho sentido. Aunque se pierda el ritmo, la traducción es "Mi tierra, mi tierra".
    El segundo, y, para mí el más grave es "si muero de soledad". La frase original "si morro de soidás", en efecto podría parecer que se refiere a "soledad" pero no es así. Es una reminiscencia de las Cantigas de Amigo, tan célebres entre los siglos XII y XV, escritas en galego-portugués, que se hicieron famosas incluso en el reino de Castilla y que pusieron de moda la figura retórica tan significativa del galego-portugués conocida como leixaprén o leixa-pren. La palabra soidá o soidás o soidade, era muy usada en las cantigas de amigo y, aunque tiene cierta connotación a soledad, su significado real y, por tanto, la traducción más precisa en este caso es "pena".

    Por lo demás, y habida cuenta que el error no es fácilmente detectable, es de las mejores traducciones que he leído.

    Y, por favor, a todos aquellos que no tienen ni idea de qué es el galego, absténganse de hacer comentarios ignorantes del tipo "regatos = riachuelos". Un regato dista muchísimo de ser un riachuelo, al menos en Galicia y, por tanto, en el contexto de este poema. Existen riachuelos que son navegables y en un "regato" no cabe una bota. Así que, un punto más para la traducción.

    Gracias por compartir

    ResponderEliminar
  7. En galego miña xoia, non se dí "adiós". Adiós é un castelanismo,dicese adeus. Soledad dise soidade, os apóstrofes sobran, etc... É unha bágoa que haia xente que esnaquize a nosa lingua e a gran Rosalía con traduccións mal feitas. Un consello, aprende o galego antes de porte a traducilo ao castelán e non mistures co portugués campión/a.

    ResponderEliminar